علائم مختلفی نشان‌گر بیماری‌های قلبی مادرزادی کودکان است. در مقاله قبلی،‌ما به علائم تپش قلب، کبودی (سیانوز) و همچنین افزایش فشار خون محیطی (هایپرتانسیون)‌اشاره کردیم. در بخش دوم، درد قفسه سینه، سنکوپ و مرگ ناگهانی را بررسی خواهیم کرد.

درد قفسه سینه

درد سینه یکی ازشایع ترین و مهمترین شکایت ها در کودکان و نوجوانان است و باعث محدودیت در ورزش  و غیبت مکرر از مدرسه می شود.با توجه به همراهی درد سینه با بیماری قلبی- عروقی مهم در بزرگسالان و احتمال وجود بیماری مشابه در کودکان, این امر باعث ایجاد نگرانی  و تشویش در خانواده خواهد شد.اگرچه در د سینه می تواند ناشی از یک ضایعه خوش خیم بوده و خود به خود بهبود  یابد.توضیح شکل درد ( سوزشی, فشاردهنده و تیز  ), محل و زمان شروع آن, مدت و میزان تکرار وعامل تشدید کننده در جهت تشخیص علت زمینه ای درد, اهمیت دارد.

همراهی درد با علایمی مثل تعریق ، کوتاهی تنفس و یا بروز درد هنگام ورزش, احتمال یک بیماری مهم را مطرح می کند و نیازمند مراجعه به اورژانس  است.

منشا درد قفسه سینه

صدمه ، تحریک و التهاب هر یک از ارگان های  قفسه سینه می تواند باعث ایجاد درد شود و این ارگان ها شامل ریه ها, قلب و مری در داخل قفسه سینه و اجزای سازنده دیواره قفسه سینه شامل دنده ها, عضلات ، مفاصل و همین طور نسج پستان است. درد در ناحیه فوقانی شکم با منشا معده ، کیسه صفرا وکبد نیز به طرف قفسه سینه منتشر می شود.

ارتباط درد قفسه سینه با بیماری قلبی – عروقی در کودکان

درد قفسه سینه به عنوان نشانه بیماری های مهم قلبی – عروقی در بزرگسالان شایع است اما در کودکان به دلیل سایر بیماری های غیر قلبی نیز اتفاق می افتد. اختلالات قلبی شامل موارد زیر است :

–پریکاردیت: تورم پرده پوشاننده قلب را پریکاردیت می نامیم که معمولا به دنبال ابتلا به عفونت ویروسی ایجاد می شود. درد سینه شدید, گاه فشاردهنده در قسمت وسط قفسه سینه توصیف می شود و در هنگام خواب تشدید خواهد شد.

–اختلال در عروق کرونر: اکسیژن مورد نیاز بافت قلب توسط عرووق کرونر تامین می شود. هرگونه اختلال با کاهش در اکسیژن رسانی  باعث بروز علایم ” آنژین صدری ” شبیه بالغین می شود. در این حالت معمولا بیمار درد مبهم و فشاردهنده در تمام قسمت های قفسه سینه را احساس می کند. تنفس تند و کوتاه, نامنظمی در ضربان قلب نیز شایع است. در کودکان بیماری اترواسکلروز ( تصلب شراین)  شایع نیست اما ابتلا به بیماری کاوازاکی موجب ایجاد تنگی کرونر می شود. وجود علایم فوق نیازمند مراجعه سریع به پزشک است.

-پرولاپس دریچه میترال: یک اختلال نسبتا خفیف دریچه میترال در قلب چپ است. هرچند همراهی با درد قفسه سینه در این گونه بیماران بیشتر گزارش شده ولی علت آن ناشناخته است.

-تنگی مجرای خروجی بطن چپ: بطن چپ از طریق دریچه آیؤرت, خون را به بدن پمپ می کند. تنگی دریچه آیؤرت, به علت افزایش ضخامت عضله قلب و کم خونی نسبی در آن, باعث ایجاد درد به خصوص حین بازی و فعالیت نسبتا شدید می شود.

علل شایع درد قفسه سینه:

علل غیر قلبی شایع تر بوده و شامل موارد زیر می شود:

۱-عضلانی – اسکلتی : قفسه سینه شامل تعدادی دنده است که توسط مفاصل به استخوان جناغ متصل می شود. در اغلب موارد کشش عضلات به دنبال ورزش ،حرکات ناگهانی ، التهاب و صدمه به بافت مفاصل موجب درد شدید می شود. درد معمولا تیز و مشخص, در محل خاصی در قفسه سینه بوده و با حرکت و تنفس تشدید می شود.

۲- آسم : حساسیت و التهاب در مجاری تنفسی, در حین ورزش تشدید شده و به شکل احساس درد در قفسه سینه گزارش می شود.

۳- اختلالات هیجانی : استرس و یا حادثه دردناک , باعث دردهای شدید در معده و قفسه سینه می شود.

۴-بازگشت محتویات معده به مری : این حالت ریفلاکس نامیده می شود.درد و سوزش نسبتا شدید  خصوصادر قسمت میانی قفسه سینه ایجاد می شود. غذا خوردن سریع، مصرف مایعات بسیار سرد و گازدار نیز باعث تحریک مری می شود.

اگر کودک اختصاصا از درد قلب شکایت داشت , چه باید کرد؟

برای اغلب کودکان, قلب مهمترین و شناخته شده ترین عضو بدن است. بنابراین هر نوع درد قفسه سینه را به شکل درد قلب بیان می کنند و اغلب نیز تفاوت علایم درد با منشا قلبی و یا غیر آن را نمی دانند. در این مورد نیز معاینه توسط پزشک و جست و جو از نظر همراهی با سایر علایم مثل تندی تنفس و افزایش ضربان قلب ضروری است.

علایم هشداردهنده از نظر ابتلا به بیماری خطرناک زمینه ای کدام است؟

هر چند تعداد کمی از موارد درد سینه, به علت یک ضایعه خطرساز است ولی وجود علایم هشداردهنده شامل تنفس تند و کوتاه, تپش قلب, درد طولانی و شدید، درد حین ورزش, تعریق, تب, سرگیجه و غش, سابقه بیماری قلبی شناخته شده  در بیمار و سابقه خانوادگی بیماری قلبی یا مرگ ناگهانی است.

سنکوپ

سنکوپ به معنی از بین رفتن هوشیاری به شکل ناگهانی و گذرا است که به علت کاهش جریان خون به مغز ایجاد می شود و خود به خود نیز بهبود می یابد. در این حالت فرد احساس سبکی در سر و سیاهی رفتن چشم ها دارد, سپس به دنبال از بین رفتن توان و قدرت عضلات, فرد روی زمین سقوط می کند, پوست رنگ پریده و تنفس آرام و سطحی است.

علت سنکوپ:

عامل مهم ایجاد سنکوپ اختلال عملکرد سیستم خودکار بدن در تنظیم فشار خون است. البته علل ساختمانی قلب, انواعی از اختلالات ریتم قلب, همینطور بعضی بیماری های سیستم عصبی نیز باعث این حالت می شوند.

در شایع ترین نوع, به دنبال استرس مثل درد شدید, واکسیناسیون و یا خون گیری, ایستادن طولانی مدت و گرسنگی, کاهش هوشیاری و همین طور سنکوپ ایجاد می شود.

آیا سنکوپ یک علامت خطرناک است؟

سنکوپ یک حادثه کاملا نگران کننده و گاه خطرناک است. هر چند ممکن است خوش خیم و قابل کنترل باشد ولی همیشه نیازمند بررسی کامل توسط پزشک متخصص است, به خصوص در مواردی که یکی از علایم زیر وجود داشته باشد:

سنکوپ به دنبال ورزش

سنکوپ با تپش قلب و افزایش تعداد ضربان قلب

سابقه خانوادگی مرگ ناگهانی

مرگ ناگهانی

مرگ ناگهانی و غیر قابل پیش بینی به علت عدم عملکرد نرمال قلب در مدت کمتر از ۲۴ ساعت از شروع علایم ایجاد می شود. در صورتی که در کمتر از ۲ ساعت از شروع علایم اتفاق بیفتد, اغلب به دلایل قلبی است و مرگ ناگهانی قلبی نامیده می شود.

در این حالت سیستم الکتریکی قلب, بطور ناگهانی دچار اختلال و نامنظمی شدید می شود, ریتم قلب بسیار تند شده و بلافاصله بعد از این حادثه خونرسانی مغز مختل و فرد بیهوش می شود. در صورت عدم رسیدگی اورژانس , مرگ  اتفاق می افتد.سایر علل غیر قلبی نیز گاه باعث مرگ ناگهانی می شوند. ( صدمه شدید ارگان ها, نارسایی تنفسی شدید و حوادث عصبی حاد). مرگ قلبی در دو حالت استراحت / خواب و یا در هنگام ورزش اتفاق می افتد.

معمولا اختلال یا ناهنجاری ساختمانی قلب, افزایش ضخامت شدید عضله قلبی, ضایعات با کمبود اکسیژن بافت قلب و یا اختلالات زمینه ای در سیستم هدایتی قلب وجود دارد. متاسفانه به علت وجود عوامل مختلف زمینه ساز و زمان بسیار کوتاه برای جلوگیری از صدمات غیر قابل برگشت در ارگان های حیاتی بدن, اقدامات اورژانس نیز اغلب موثر نیست.

شناسایی افراد در معرض خطر با توجه به سابقه ابتلا به بیماری خاص در فرد و یا سایر افراد خانواده بیمار , جهت جلوگیری ار بروز این حادثه اهمیت دارد.